Linux

Linux
Lucas Acha
  • imajen dahuluk

    Keta haluhan fahe Tutan ba kolega sira ne'ebe mak hakarak Le'e

  • Imajen daruak

    keta haluha Follow hau nia pajina Acha-Ping

  • Imagen datolu

    blog husi Youtube Acha-Ping

Friday, February 14, 2025

Mai Ita Hatene Nasaun 8 Inklui TL Halo Selebra Loron Valentine 14 Fevereiru

1 Timor-Leste 

Troka prezente ho doben no lori malu ba han iha tasi ibun no tur ulun kadiuk ba malu

Loron Valentine Laos ba Namorado/a Maibe ba Familha Sira Hotu


Loron Valentino, ka Dia dos Namorados, iha origem ne’ebé halo interesa! Istória ne’e hahu iha tempu Roma Antiga.

Se mak São Valentin?
Iha istória barak kona-ba São Valentin, maibé ida ne’ebé famozu liu mak kona-ba padre naran Valentin ne’ebé moris iha tempu emperador Claudius II iha sekulu tolu III. Emperador nee halo proibisaun ba matrimóniu ba feto-mane foin-sae, tanba nia hanoin katak mane sira la kaben sei hetan dadur hotu. Tan ne’e husi Padre Valentin la respeita tiha Lei proibisaun nee no Santo Valentino fo kaben ba feto-mane foin-sae iha sekreta. Bainhira emperador hatene, nia prende hamate santo Valentin iha 14 Fevereiru, tinan 269.

Iha istória seluk, Valentin hanesan ema ne’ebé hadomi feto ida, ne’ebé mak oan doben garda-fila (Jailér). Antes Valentin mate, nia haruka surat ba nia, no hetan duni fraze famozu: "Husi ita nia Valentin", ne’ebé ema sei uza to'o agora.

 

Loron Valentino ohin loron
Iha sékulu XIV, poeta inglês Geoffrey Chaucer halo ligasaun entre 14 Fevereiru ho amor romântiku, hodi halo tradisaun hadia ba loron Valentine nian. Bainhira tempu liu, sira halo loron ne’e sai momentu ida atu troka Kado, Ai-Funan no prezente ba ema ne’ebé ita hadomi.
Agora, Loron Valentino la’ós deit ba namoradu no namorada, maibé mos ba familial sira no belu ho maun-alin sira ne’ebé ita hadomi.

 

Thursday, February 6, 2025

Oinsa bele aprende no komprende kona-ba Siber Nétika (Cyber Ethics)


Oinsa bele aprende no komprende kona-ba Siber Nétika (Cyber Ethics) liu husi metodu barak. Iha mundu digital ne'e, ita presiza hatene kona-ba morál no responsabilidade atu uza internet ho seguransa. Nee metodo sira ne'ebe ita bele uza atu aprende liu tan:

1️ Lee no Hare Rekursu Online

Artigu no Blog – Iha website hanesan Cyber Ethics, Kaspersky Blog, ka Norton Security Blog ne’ebé fo informasaun kona-ba siber nétika.

Video Educativu – Iha YouTube, ita bele buka kanal hanesan TED-Ed, CrashCourse, ka CyberSafe ne’ebé explika ho ilustrasaun ka bele le iha informasaun iha google.


 2️ Tuir Treinamentu no Kurusu Online
bele buka kursusu online sira, nebe relevante ofrese kurusu ne’ebé ensina seguransa digital no siber nétika.

Instituisaun hanesan Google Digital Garage ka Cybrary bele fo kursu free atu aprende siber nétika ho detalhadu.

3️ Aprende Ho Prátika Iha Vida Diária ka loron-loron
Uza Pasu Seguru – Haforsa uza senha (password) forte, evita partilha informasaun privadu, no la klik link sira.

Reflete Antes Partilha – Antes bele partilha informasaun ka notisia, ita presiza hare ne'e verdade ka lae.

Komportamentu Online – Ita bele aprende liu husi esperiénsia iha rede sosiál, fó komentáriu ho respeitu, no la bele komete plagiatu.

4️ Diskute no Partisipa Iha Fórum Digital
Ita bele partisipa iha fórum hanesan Reddit (r/cybersecurity, r/netsec) ka Discord Server ne’ebé foka ba seguransa digital.

Grupu Facebook ka WhatsApp bele ajuda ita hatene liu tan husi ema ne’ebé mos estuda siber nétika.

5️ Aprende Liu husi Jogu Edukasionál
Iha jogu hanesan CyberStart, Digital Compass, ka Interland (Google’s Be Internet Awesome) ne’ebé ajuda labarik sira aprende siber nétika ho forma lúdiku.

Kviz online bele ajuda ita halo auto-avalia saida mak ita sei presiza aprende liu tan.

6️ Prende Dadus Husi Kazu Real
Hare kazu kona-ba ema ne’ebé halo violasaun siber nétika (ex: fake news, hacking ilegal, ka phishing) no aprende husi erru sira.

✔ Hare dokumentáriu hanesan The Social Dilemma (Netflix) ne’ebé hatudu impaktu negativu husi abusus online.

7️ Aprende Iha Eskola ka Treinamentu Profisionál
Eskola no universidade barak agora hatudu disiplináriu kona-ba siber nétika. Se ita estudante, ita bele husu profesor atu fó orientasaun.

Ema neebé hakarak ba profisaun iha siber seguransa mos bele aprende kona-ba kodigu etika no regula siber.

8️ Hanorin Ema Seluk (Ensina no Fó Konsientizasaun)
Konkluzaun

Se ita aprende buat barak, ita bele fó hanorin ba ema seluk hanesan família no kolega atu bele usa internet ho seguransa.

Halo kampanha sira neebé fo konsientizasaun kona-ba Fake News, Cyberbullying, no Proteksaun Privasidade.

Ita bele aprende siber nétika liu husi leetura, prátika, diskusaun, no esperiénsia diáriu. Importante liu ita aplika prinsipiu sira ne’e iha vida digital hodi ita bele iha prezensa online ne’ebé seguru no responsável. Bele buka mos referensia kona-ba internet saudavel. Ho lian tetun. Bele assesu inforsaun sira husi www.deepseek.com ka ChatGPT/www.chatgpt.com free_ka_premium_(Selu)