hay belun sira iha pajina ne'e sei fahe kona-ba definisaun Komputador, ita hotu hate ona kona-ba Komputador maibe iha materia ida ne'e hanesan haklean tan kona-ba koinesementu klean liu tan kona-ba Komputador.
Definisaun
Saida
mak komputador
Komputador
mai husi lian latina ne’ebe hanaran komputare ho
nia siknifika katak halo konta ka sura ( menhitung).
Komputador
hanesan makína elektronika ida ne’ebe bele uza hodi halo servisu e
no mos uza hodi halo manupulasaun ba dados lais no fasil no mos bele
rai dados,ne’ebe simu ou hatama dados ka (input) hodi nia proceso
ka (process) sai fali informasaun ka (output).
Komputador
mos iha komponentes ne’ebe importante mak hanesan:
Hardware:
Software
Brainware
Iha
ne’e ita sei koalia kona ba komponente hardware nian:
Hardware
hanesan komponente fisiku ida ne’ebe parte ida husi komputador nia
ita bele hare no bele kaer kona e bele muda ba mai mak hanesan:
a. Mouse
hanesan komponente fisiku husi hardware nia ne’ebe nia funsaun atu
muda pointer ba mai.
b. Keyboard
hanesan komponente fisiku husi hardware nia ne’ebe nia funsaun atu
input ka hatama dados liu husi letra, numeru, no simbolu sira.
Tuir
strutura keyboard nian sei fahe ba parte ha’at (4) mak hanesn:
typing keys (butaun ketik), numeric keys, function keys, control
keys.
c. Monitor
hanesan komponente fisiku husi hardware nia ne’ebe nia funsaun atu
apresenta dados ka dokumentos ne’ebe ita hatama ba komputador laran
mak hanesan hodi nia fo sai informasaun mak hanesan: word,excel,power
point, access, no mos audio, video, imagen, no dokumentos.
d. Printer
hanesan komponente fisiku hardware nia ne’ebe nia funsaun atu cetak
ka print dokumentos ka imagem ne’ebe ita input hatama tiha ona iha
komputador laran.
e. Scanner
hanesan alat elektronika ida ne’ebe hanesan mesin ka makina foto
kopia
f. Projector
hanesan komponente fisiku ida husi hardware nia ne’ebe nia atu
apresentaun ba material ne’ebe mak input ka hatama ba iha
komputador laran hodi sai nia resultadu.
g. Hard
disk hanesan komponente fisiku husi hardware nia ne’ebe nia funsaun
atu rai dados ho durasaun tempu kle’ur
Hardware
mos sei fahe ba elementos tolu (3) ne’ebe importante mak hanesan
tuir mai ne’e:
Input
Processing
Output
Memory
1. Input device
hanesan komponentes fisiku ida ne’ebe ita bele hatama dados ba
komputador laran.
Ezemplu:
Keyboard
Keyboard hanesan komponente fisiku husi hardware nia ne’ebe nia
funsaun atu input ka hatama dados liu husi letra, numeru, no simbolu
sira.
Typing
keys (butaun ketik) parte
keyboard ne’ebe kompostu husi letra, numeru, no simbolu sira
Numeric
keys parte keyboard ne’ebe
kompostu husi numeru, simbolu, operasaun aritmetika
Function
keys : parte keyboard nebe
komposto husi fungsaun sira nebe espesifiku mak hanesan butaun F1
to’o F12.
Control
keys : parte keyboard nebe
komposto husi butaun controlo nebe bele halo controlo ba sira seluk,
hanesan home, end, insert, delete, page up, page down, control
(ctrl), alternate (alt) dan escape (esc).
Mouse
hanesan komponente fisiku husi hardware input nia ne’ebe nia
funsaun atu muda pointer ba mai.
flash
disk hanesan komponente fisiku husi hardware input nia ne’ebe nia
funsaun atu foti dados ka dokumentos husi komputador ida ba input ka
hatama husi komputador seluk, e no mos bele utiliza hodi print sai
dados ka imagem ne’ebe iha bele mos kopia audio no video.
Modem
hanesan komponente fisiku husi hardware input nia ne’ebe nia
funsaun atu fasilita ita hodi asesu internet ka media online:
Ezemplu:
facebook, you tube, google no seluk tan.
hard
disk Hard disk hanesan komponente fisiku husi hardware input nia
ne’ebe nia funsaun atu rai dados ho durasaun tempu kle’ur
scanner
hanesan sasan elektronika husi komponente hardware input ida ne’ebe
hanesan ho makina foto kopi nia funsaun atu scan foto ka imagen
2. Process
device hanesan komponenti fisiku ida nebe halo Kontrola ba prosesu
nebe lao iha komputador nia laran.
Ezemplu:
CPU
ALU
CPU
(Central Processing Unit) hanesan ulun ba komputador nebe
ho nia fungsaun atu transforma dadus sai hanesan informasaun ba ema
nebe uza informasaun.
ALU
(Arithmetical Logic Unit) nia funsaun atu interpreta instrusaun
logika sai hanesan informasaun.
CU
(control unit) nia funsaun atu controla dados ka dokumentos ne’ebe
lao hela iha komputador laran
3. Output
device hanesan komponenti komputador ida nebe uza hodi fo sai
rezultado/output hanesan informasaun ba utulizador komputador.
Ezemplu:
Monitor
Monitor hanesan komponente fisiku husi hardware output nia ne’ebe
nia funsaun atu apresenta dados ka dokumentos ne’ebe ita hatama ba
komputador laran mak hanesan hodi nia fo sai informasaun mak hanesan:
word,excel,power point, access, no mos audio, video,
imagen, no dokumentos.
Speaker
hanesan komponente fisiku husi hardware output nia ne’ebe nia atu
fo sai musika ka video ne’ebe ita input iha komputador laran,
depois ita loke ka play nia fo sai son ka lian ou suara hodi fasil ba
atu rona.
Projektor
hanesan komponente fisiku ida husi hardware output nia ne’ebe nia
atu apresentaun ba materia ne’ebe mak input ka hatama ba iha
komputador laran hodi sai nia resultadu.
Ezemplu:
dados ka dokumentos, video, no imagem.
Printer
Printer hanesan komponente fisiku hardware output nia ne’ebe nia
funsaun atu cetak ka print sai dokumentos ka imagem ne’ebe
ita input ka hatama tiha ona iha komputador laran.
4. Memory
hanesan komponente fisiku ida husi komputador ne’ebe
nia funsaun hodi rai data ka dados ne’ebe processor halo procesu
tiha ona iha komputador laran.
Tuir
Struturamente memory sei fahe ba parte (2) rua:
Memory
i
Memory
external
Memory
internal hanesan memory ida ne’ebe mak iha komputador laran nia
funsaun atu rai dados iha komputador laran.
Ezemplu:
ROM, RAM
ROM
mak memoria internal nebe nia fungsaun atu rai programa sira nebe mai
husi pabrika komputer rasik no sei le’e husi ema nebe uza
komputador.
RAM
mak memoria internal nebe nia fungsaun atu rai programa no dados
wainhira komputador sei moris ka provisorio deit.
Memoria
external mak memoria sira nebe bele rai programa ka dados ho durasau
tempo nebe kleur.
Ezemplu: Hardisk,
DVD-R, DVD-RW, CD-R, CD-RW, Flash Disk
1. Hard
disk nia funsaun atu rai dados ho durasaun tempo kle’ur.
2. DVD-R
( Digital Versatile Disk - ROM) / CD-R( Compact Disk - ROM) nia
funsaun atu le’e dados ka dokumentu ne’ebe iha tiha no la bele
aumenta, no mos la bele hasai ka delete.
3. Ezemplu:
wainhira ita tau DVD/CD – ROM ba komputador laran nia
bele le’e dados ka programa husi CD maibe nia la bele aumentu e la
bele hasai.
4. DVD
– RW( Digital Versatile Disk – Read Write) / CD – RW(Compact
Disk – Read Write) nia funsaun atu bele le’e no hakerek ka
aumenta fali dados ka dokumentos ne’ebe ita bele hatama ka bele mos
hasai fila fali dados ne’ebe la presiza.
5. Ezemplu:
wainhira ita tau DVD/CD – RW ba komputador laran nia
bele dados ka programa ne’ebe iha tiha ona DVD/CD – ROM laran
bele mos aumenta e bele mos hasai ka delete.
6. Flash
Disk nia funsaun atu fasilita ita ema hodi kopia dados, programa
entre komputador ida ba komputador seluk, no mos fasilita ita imprime
ka print sai dados ka domentos ita presiza.

0 comments:
Post a Comment